Η διαρκώς αυξανόμενη εμπορική ζήτηση για τα βότανα και η δυνατότητα δημιουργίας μιας καθετοποιημένης μονάδας παραγωγής, επεξεργασίας και μεταποίησης αρωματικών φυτών με χρηματοδότηση έως και 50% μέσω του νέου επενδυτικού, δημιουργεί μια ελκυστική πρόταση για επένδυση.
Στον κλάδο της μεταποίησης των αρωματικών φυτών έχουν αρχίσει να δραστηριοποιούνται ολοένα και περισσότερες μονάδες, ενώ πολλοί ιδιώτες παραγωγοί ξεκίνησαν να ασχολούνται με την καλλιέργεια αρωματικών φυτών παράλληλα με κάποιας μορφής μεταποίηση.
Τα πιο εμπορικά αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά στην Ελλάδα που εμφανίζουν μεγάλη ζήτηση είναι το τσάι του βουνού, η μέντα, η λεβάντα, η ρίγανη, το φασκόμηλο, το γλυκάνισο, ο βασιλικός, το μάραθο, το χαμομήλι, η δάφνη, ο δυόσμος, το κόλιανδρο, το κύμινο και το μελισσόχορτο.
Τα τελευταία χρόνια σε όλες τις διεθνείς αγορές η ζήτηση για προϊόντα φυσικής προέλευσης είναι αυξανόμενη. Τα αιθέρια έλαια που αποτελούν υψηλής οικονομικής αξίας δευτερογενή προϊόντα των αρωματικών φυτών, έχουν ιδιαίτερα σημαντική θέση σε αυτήν την κατηγορία φυτικών προϊόντων, λόγω των πολλών και διαφορετικών χρήσεων και εφαρμογών τους.
Ο νέος επενδυτικός νόμος, η εφαρμογή του οποίου αναμένεται σύντομα, ενισχύει επενδυτικές προτάσεις που αφορούν από τη μια την καλλιέργεια αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών και από την άλλη τη μεταποίηση και παραγωγή αιθέριων ελαίων. Συγκεκριμένα, για την επεξεργασία αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών προβλέπονται ενισχύσεις που ανάλογα με το μέγεθος της επιχείρησης και την περιφέρεια φτάνουν μέχρι και το 50% της επιλέξιμης δαπάνης.
Το μεγάλο πλεονέκτημα των φαρμακευτικών και αρωματικών φυτών σε σχέση με τα περισσότερα άλλα γεωργικά προϊόντα και ιδιαίτερα τα φρούτα και τα λαχανικά, είναι ότι έχουν τη δυνατότητα διάθεσης σε διαφορετικές αγορές.
Πρώτη αγορά: Είναι αυτή των νωπών -φρέσκων- αρωματικών φυτών όπως π.χ. ο βασιλικός, η μέντα, ο δυόσμος, το δενδρολίβανο κ.ά., τα οποία βρίσκουμε στις λαϊκές (χύδην, σε ματσάκια, σε γλαστράκια κ.λπ.), στα σούπερ μάρκετ, στις κουζίνες των εστιατορίων, των ξενοδοχείων, των σπιτιών μας κ.λπ.
Δεύτερη αγορά: Είναι η αγορά των ξηρών φυτικών υλικών των αρωματικών φυτών, που αποτελεί τη μεγαλύτερη, είτε σε όγκο παραγωγής και διάθεσης, είτε σε τζίρο.
Τρίτη αγορά: Είναι αυτή που συνήθως αφήνει και τα μεγάλα κέρδη -υπό ορισμένες όμως και απαιτητικές συνθήκες-, αυτή των αιθέριων ελαίων, η οποία βέβαια απαιτεί και σημαντικές επενδύσεις και τεχνογνωσία.
Αποδόσεις
Υπάρχουν είδη αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών που αποδίδουν και περισσότερο από 300 ευρώ ανά στρέμμα, ενώ για τα αιθέρια έλαια η απόδοση ανά στρέμμα μπορεί να φθάσει τα 800 ευρώ. Η προώθηση και εμπορία των αρωματικών φαρμακευτικών φυτών και των αιθέριων ελαίων είναι ιδιαίτερα σημαντικές και καθορίζουν ουσιαστικά την οικονομικότητα του όλου εγχειρήματος. Αγορές υπάρχουν και μάλιστα με αρκετά περιθώρια ώστε να απορροφήσουν την όποια ελληνική παραγωγή.
Δεδομένου ότι οι συνήθεις στρεμματικές αποδόσεις των αρωματικών φαρμακευτικών φυτών στην Ελλάδα μπορούν να κυμαίνονται κατά μέσο όρο από 150 έως 500 ευρώ ή και πολύ περισσότερο (καθαρά ανά στρέμμα), ανάλογα με το είδος, το μέγεθος της καλλιεργούμενης έκτασης θα προσδιορίσει και την πρόσοδο.
Συμπερασματικά, τα αρωματικά φαρμακευτικά φυτά είναι προϊόντα που αφήνουν κέρδος, με την προϋπόθεση ότι ο παραγωγός θα ασχοληθεί σοβαρά και θα τηρηθούν οι κανόνες και αρχές για μια ποιοτική παραγωγή.
Μια μέτρια στρεμματική απόδοση, μετά την αφαίρεση των εξόδων, μπορεί να υπολογίζεται σε 150-250 ευρώ ανά στρέμμα.
ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ
Δαπάνες που καλύπτονται
Οι δαπάνες για τις οποίες παρέχεται ενίσχυση (επιλέξιμες δαπάνες) αφορούν:
Τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου
Την κατασκευή ή τη βελτίωση ακινήτων
Την προμήθεια και εγκατάσταση νέου μηχανολογικού εξοπλισμού
Τα γενικά έξοδα μέχρι 5% του συνόλου του προϋπολογισμού, όπως αμοιβές μηχανικών, συμβούλων και άδειες πέραν των παραπάνω δαπανών, ενώ τα απρόβλεπτα ενισχύονται μέχρι 5% του συνόλου του προϋπολογισμού της αίτησης ενίσχυσης εφόσον αφορούν επιλέξιμες δαπάνες.
Δαπάνες για μελέτες σκοπιμότητας, δαπάνες για τη δημιουργία αναγνωρίσιμου σήματος (ετικέτας) του προϊόντος, απόκτηση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, έρευνα αγοράς για τη διαμόρφωση της εικόνας του προϊόντος (συσκευασία, σήμανση).
Την απόκτηση πιστοποιητικών από αρμόδιους οργανισμούς (όπως ISO, HACCP κλπ.).
Την αγορά τηλεφωνικών εγκαταστάσεων, δικτύων ενδοεπικοινωνίας και ηλεκτρονικών υπολογιστών, συμπεριλαμβανομένου του απαραίτητου για τη λειτουργία της επένδυσης λογισμικού, φωτοτυπικών και συστημάτων ασφαλείας των εγκαταστάσεων.
Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή
Τα αιθέρια έλαια παραλαμβάνονται από τα αρωματικά φυτά με διάφορες μεθόδους. Η κάθε μέθοδος επιλέγεται αφού εξεταστούν διάφορα στοιχεία, όπως το είδος του φυτού αλλά και το τμήμα του φυτού που θα χρησιμοποιηθεί, η περιεκτικότητά του σε αιθέρια έλαια, η τιμή του αιθέριου ελαίου στην αγορά και η χημική του σύνθεση.
Υδραπόσταξη
Είναι η μέθοδος που χρησιμοποιείται από πολύ παλιά από τους αγρότες για την παραγωγή αιθέριων ελαίων. Επειδή όμως έχει πολλά μειονεκτήματα, σήμερα δεν έχει μεγάλη εφαρμογή. Η βάση της μεθόδου στηρίζεται στην τοποθέτηση του φυτικού υλικού στον άμβυκα (καζάνι) που περιέχει νερό. Η θέρμανση του άμβυκα γίνεται με διάφορους τρόπους, όπως είναι με φωτιά κάτω από τη βάση του ή με ατμό που κυκλοφορεί ανάμεσα στα τοιχώματά του ή σε σωληνώσεις που βρίσκονται στον πάτο του.
Το φυτικό υλικό αναμειγνύεται με το νερό. Με αυτή τη μέθοδο αποστάζονται άνθη, καρποί, πέταλα, ρίζες, κ.λπ. Στο επάνω μέρος, μετά την πλήρωση του άμβυκα, μένει ένας κενός χώρος ώστε να συγκεντρώνεται εκεί ο ατμός. Τα πλεονεκτήματα της μεθόδου είναι:
Απλή μέθοδος, μικρό κόστος εγκατάστασης.
Κατάλληλη μέθοδος για τριμμένους καρπούς και ρίζες.
Τα μειονεκτήματα είναι:
Απαιτεί μεγαλύτερο χρόνο από τις άλλες μεθόδους.
Εχει μικρότερη απόδοση σε αιθέριο έλαιο.
Παράγεται αιθέριο έλαιο κατώτερης ποιότητας.
Υδρο-ατμο-απόσταξη
Η μέθοδος αυτή είναι βελτιωμένη έκδοση της προηγούμενης μεθόδου και χρησιμοποιείται σε μικρές επιχειρήσεις. Στην περίπτωση αυτή το φυτικό υλικό δεν έρχεται σε άμεση επαφή με το νερό, επειδή τοποθετείται σε ένα πλέγμα που βρίσκεται επάνω από την επιφάνεια του νερού. Η θέρμανση του νερού γίνεται με τους ίδιους τρόπους που θερμαίνεται στην προηγούμενη μέθοδο. Η μέθοδος αυτή σε σχέση με την υδραπόσταξη, πλεονεκτεί στα εξής σημεία:
Παράγεται καλύτερης ποιότητας αιθέριο έλαιο.
Καταναλώνονται μικρότερες ποσότητες καυσίμων.
Με υδρατμούς
Η μέθοδος αυτή είναι πιο σύγχρονη, μοιάζει με την προηγούμενη και χρησιμοποιείται σε ευρεία κλίμακα από βιομηχανίες. Η διαφορά με την προηγούμενη μέθοδο είναι ότι δεν υπάρχει νερό στον πυθμένα του άμβυκα. Ο ατμός παράγεται σε ειδικό ατμολέβητα και εισάγεται υπό πίεση στον άμβυκα από μία σωλήνωση που βρίσκεται στον πυθμένα. Τα πλεονεκτήματα της συγκεκριμένης μεθόδου είναι:
Δίνει αιθέριο έλαιο καλύτερης ποιότητας σε σχέση με τις προηγούμενες μεθόδους.
Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για επεξεργασία μεγάλου όγκου φυτικού υλικού.
Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για όλα τα είδη φυτικού υλικού, εκτός από τα άνθη και τα κονιορτοποιημένα υλικά.
Η σωστή διατήρηση
Θα πρέπει τα αιθέρια έλαια να διατηρούνται σε κατάλληλες συνθήκες, επειδή υφίστανται αλλοιώσεις με αποτέλεσμα να καταστρέφεται η ποιότητά τους. Οι παράγοντες που επιδρούν είναι:
Θερμοκρασία: Πρέπει να βρίσκεται μερικούς βαθμούς επάνω από το μηδέν.
Φως: Πρέπει να διατηρούνται σε αδιαφανή δοχεία επειδή το φως επιδρά με αρνητικές επιπτώσεις.
Νερό: Πριν από την αποθήκευση υφίστανται αφυδάτωση.
Αέρας: Πρέπει τα δοχεία να γεμίζουν τελείως ώστε να αποφεύγεται η αρνητική επίπτωση του αέρα.
Δοχεία αποθήκευσης: Κατάλληλα είναι τα γυάλινα δοχεία ή τα μεταλλικά από ανοξείδωτο χάλυβα. Να αποφεύγονται τα πλαστικά ή ξύλινα.
Ο εξοπλισμός που απαιτείται
Το πιο σύγχρονο είδος απόσταξης είναι με τους υδρατμούς. Το είδος αυτό αποτελείται από τα εξής τμήματα: ατμολέβητα, άμβυκα απόσταξης, ψυκτήρα, δοχείο διαχωρισμού.
Ατμολέβητας: Είναι το τμήμα που παράγεται ο ατμός που τροφοδοτεί τον άμβυκα, με αποτέλεσμα στην πορεία του ανάμεσα από το φυτικό υλικό να παρασύρει τα αιθέρια έλαια. Η θέρμανσή του γίνεται με καυσόξυλα ή μαζούτ ή πετρέλαιο. Το μέγεθός του εξαρτάται από την ποσότητα, αλλά και το είδος και την κατάσταση του φυτικού υλικού που αποστάζεται. Σαν παράδειγμα η μέντα, για κάθε κιλό αιθέριου ελαίου που αποστάζεται απαιτεί διαφορετικές ποσότητες ατμού.
Για χλωρό χόρτο: 250-300 κιλά
Για ημίξηρο χόρτο: 60-80 κιλά
Για ξηρό: 30-40 κιλά
Για τον υπολογισμό αυτό της ποσότητας του ατμού, η μέση περιεκτικότητα ορισμένων αρωματικών φυτών σε αιθέριο έλαιο είναι:
Αρμπαρόριζα (χλωρή): 0,20%
Ρίγανη (ξηρή): 3,15%
Δενδρολίβανο (ξηρό): 1,95%
Φασκόμηλο (άνθη ξηρά): 1,00%
Φασκόμηλο (φύλλα ξηρά): 1,90%
Θυμάρι (ξηρό): 3,40%
Δάφνη (φύλλα ξηρά): 2,75%
Αμβυκας: Είναι το κύριο τμήμα του αποστακτικού συγκροτήματος μέσα στο οποίο μπαίνει το φυτικό υλικό της απόσταξης.
Στην πράξη μεγάλης χωρητικότητας άμβυκες χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις απόσταξης φυτών με μεγάλη φυτική μάζα και μικρή περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο.
Για μικρές ποσότητες χρησιμοποιούνται άμβυκες των 500-1.000 λίτρων. Για μεγαλύτερες ποσότητες μπορεί να υπάρχουν συστοιχίες αμβύκων των 2.000-4.000 λίτρων. Το καλύτερο σχήμα άμβυκα είναι ο κυλινδρικός. Σε ημικινητά αποστακτικά συγκροτήματα χρησιμοποιούνται με καλά αποτελέσματα οι ορθογώνιοι εξαεδρικοί άμβυκες. Το καλύτερο υλικό για τους άμβυκες είναι ο ανοξείδωτος χάλυβας.
Ψυκτήρας: Είναι ο μηχανισμός με τον οποίο υγροποιείται ο ατμός. Η υγροποίηση γίνεται με ψύξη.
Δοχείο διαχωρισμού: Στο τμήμα αυτό γίνεται ο διαχωρισμός του αιθέριου ελαίου και του νερού. Το αιθέριο έλαιο, επειδή συνήθως είναι ελαφρύτερο από το νερό, συγκεντρώνεται στο επάνω μέρος του δοχείου, ενώ το νερό εξέρχεται διαρκώς από το κατώτερο μέρος του δοχείου.
ΠΟΥ ΘΑ ΑΠΕΥΘΥΝΘΩ
Κάσσανδρος Γάτσιος, Γεωπόνος – Σύμβουλος Επιχειρήσεων – Εταιρεία SYMAGRO -Επιστημονικό & Τεχνολογικό Πάρκο Ηπείρου, Τηλ. 6944846475 26510-07653
Πηγή: Εθνος, imerisia.gr
