Την περίοδο αυτή, κατά την οποία υπάρχει μεγάλη φυγή νέων επιστημόνων και γενικά εργατικού δυναμικού από την Ελλάδα προς το εξωτερικό, το θέμα της μεταφοράς φορολογικής κατοικίας έχει γίνει πιο επίκαιρο από ποτέ.
Συχνό είναι, επίσης, το φαινόμενο να εργάζεται ήδη κάποιο φυσικό πρόσωπο στο εξωτερικό, χωρίς να έχει προβεί σε κάποια ενέργεια στην Ελλάδα για μεταβολή της φορολογικής του κατοικίας, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται κίνδυνοι που δεν αποκλείεται να οδηγήσουν ακόμη και σε διπλή φορολόγηση των εισοδημάτων του.
Αντίστοιχα, σε περίπτωση που ένας επιχειρηματίας πρόκειται να ιδρύσει εταιρεία στο εξωτερικό και παράλληλα έχει πρόθεση να (δια)μείνει μόνιμα στον τόπο σύστασης της εταιρείας του (ιδιαίτερα λόγω της οικονομικής κατάστασης της χώρας μας), το ζήτημα της φορολογικής κατοικίας είναι ένα ζήτημα που σίγουρα θα τον απασχολήσει.
1. Γιατί είναι σημαντική η φορολογική κατοικία
Η φορολογική κατοικία είναι το κριτήριο με βάση το οποίο καθορίζονται τα όρια της φορολογικής υποχρέωσης ενός προσώπου σε μια χώρα.
Συγκεκριμένα για την Ελλάδα, ο φορολογούμενος που έχει τη φορολογική του κατοικία εδώ υπόκειται σε φόρο στην Ελλάδα για το παγκόσμιο εισόδημά του που αποκτάται μέσα σε ορισμένο φορολογικό έτος, δηλαδή για το φορολογητέο εισόδημά του που προκύπτει τόσο εγχώρια όσο και στο εξωτερικό. Έχει συνεπώς «απεριόριστη» φορολογική υποχρέωση στην Ελλάδα.
Αντίθετα, ο φορολογούμενος που δεν έχει τη φορολογική κατοικία του στην χώρα μας υπόκειται σε φόρο μόνο για το φορολογητέο εισόδημά του που προκύπτει εντός Ελλάδας και αποκτάται μέσα σε ορισμένο φορολογικό έτος.
2. Έννοια της «φορολογικής κατοικίας» ιδιωτών στην Ελλάδα
Η ελληνική φορολογική νομοθεσία προβλέπει ότι ένας ιδιώτης είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας εφόσον έχει στην Ελλάδα:
- τη μόνιμη ή κύρια κατοικία του (permanent home) ή
- τη συνήθη διαμονή του (habitual abode) ή
- το κέντρο των ζωτικών του συμφερόντων (center of vital interests), δηλαδή τους προσωπικούς ή οικονομικούς ή κοινωνικούς δεσμούς του, ή
- εφόσον βρίσκεται στην Ελλάδα συνεχώς για χρονικό διάστημα που υπερβαίνει τις 183 ημέρες, συμπεριλαμβανομένων και σύντομων διαστημάτων παραμονής στο εξωτερικό.
Στην περίπτωση που το στοιχείο (4) παραπάνω δεν ισχύει (και άρα ο ιδιώτης βρίσκεται στην Ελλάδα για διάστημα μικρότερο από 183 ημέρες), αυτό δεν σημαίνει ότι θα θεωρηθεί αυτομάτως κάτοικος εξωτερικού, διότι τα στοιχεία (1), (2) ή (3) συνεχίζουν να ισχύουν.
Εξ αντιδιαστολής, λοιπόν, προκύπτει ότι ιδιώτης, ο οποίος κατά τη διάρκεια ενός φορολογικού έτους δεν εμπίπτει σε μια από τις ανωτέρω κατηγορίες (α έως δ), θα μπορούσε να θεωρηθεί φορολογικός κάτοικος εξωτερικού.
Μεγάλη προσοχή απαιτείται στην περίπτωση μεταφοράς της φορολογικής κατοικίας ενός φυσικού προσώπου προς κράτος, το οποίο έχει συνάψει με την Ελλάδα Σύμβαση Αποφυγής Διπλής Φορολογίας («ΣΑΔΦ»). Στην περίπτωση αυτή οι διατάξεις της ΣΑΔΦ υπερισχύουν και η φορολογική διοίκηση είναι υποχρεωμένη να εφαρμόσει τις διατάξεις αυτές.
3. Διαδικασία μεταφοράς της φορολογικής κατοικίας
Σε περίπτωση που ένας ιδιώτης θέλει να μεταφέρει τη φορολογική του κατοικία από την Ελλάδα προς το εξωτερικό (από την 1η Ιανουαρίου 2014 και έπειτα), υποχρεούται να υποβάλλει στην αρμόδια φορολογική αρχή σχετική αίτηση με συμπληρωμένα ειδικά έντυπα για τη μεταβολή της κατάστασής.
Η καταληκτική προθεσμία για την υποβολή αίτησης μεταφοράς είναι η τελευταία εργάσιμη ημέρα του τελευταίου δεκαημέρου του Μαρτίου, του φορολογικού έτους που ακολουθεί το φορολογικό έτος της αναχώρησης,
Παράδειγμα: αν ένας φορολογούμενος θεωρεί ότι για το φορολογικό έτος 2015 δεν είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας άλλα κάτοικος εξωτερικού, θα πρέπει η σχετική αίτηση να υποβληθεί το αργότερο έως την 10η Μαρτίου 2016.
Επιπλέον, έως τις 10 Σεπτεμβρίου του έτους που αναφέρεται ανωτέρω (έτους 2016 στο ανωτέρω παράδειγμα) ο φορολογούμενος υποχρεούται να προσκομίσει στην αρμόδια φορολογική αρχή ένα από τα ακόλουθα έγγραφα:
- βεβαίωση της αλλοδαπής φορολογικής αρχής, από την οποία να αποδεικνύεται η αλλοδαπή φορολογική κατοικία,
- αν υπάρχει ΣΑΔΦ μεταξύ της Ελλάδας και του κράτους προορισμού είναι δυνατόν να προσκομιστεί (αντί της βεβαίωσης προαναφερόμενης βεβαίωσης) το δίγλωσσο έντυπο εφαρμογής της εν λόγω Σύμβασης, στο οποίο είναι ενσωματωμένο το πιστοποιητικό φορολογικής κατοικίας,
- αντίγραφο της εκκαθάρισης της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος που υπεβλήθη στο εξωτερικό.
Η υποβολή της αίτησης μεταφοράς κατοικίας και η προσκόμιση των προαναφερθέντων δικαιολογητικών δεν σημαίνει ότι αυτομάτως το αίτημα του φορολογούμενου γίνεται δεκτό.
Αντίθετα, η φορολογική αρχή διατηρεί το δικαίωμα να ελέγξει αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις, με τις οποίες ο φορολογούμενος θεωρείται ότι έχει την ιδιότητα του φορολογικού κατοίκου Ελλάδας και αν αυτές δεν συντρέχουν, έχει τη δυνατότητα να απορρίψει την αίτηση του φορολογούμενου.
Σε κάθε περίπτωση, με βάση τη γενική διάταξη που προβλέπεται στην ελληνική φορολογική νομοθεσία περί φοροαποφυγής/φοροδιαφυγής, οι ελληνικές αρχές έχουν τη δυνατότητα να αγνοούν κάθε τεχνητή διευθέτηση ή σειρά διευθετήσεων που αποβλέπει σε αποφυγή της φορολόγησης και οδηγεί σε φορολογικό πλεονέκτημα.
Τέτοια περίπτωση θα μπορούσε να είναι η αίτηση για μεταφορά της φορολογικής κατοικίας σε κράτος προνομιακό (λ.χ. Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Κατάρ, Κύπρος, Βουλγαρία, Ιρλανδία, Λιχτενστάιν) ή μη συνεργάσιμο κράτος (λ.χ. Χόνγκ Κόνγκ, Σιγκαπούρη), αν συντρέχουν ορισμένες προϋποθέσεις.
Πηγή: epixeiro.gr
